Een vriend van me veroorzaakte recent een publiek relletje toen hij op voorspraak van zijn studenten een quote van Donald Trump liet verwijderen. Het College kon zijn initiatief niet waarderen, zeker nadat het via een journalist naar buiten was gelekt. Ze trachtte het incident te repareren zonder zich voldoende te hebben verdiept in het gebeuren. Met als gevolg geschonden vertrouwen over en weer.
Ruggesteun
Deze gebeurtenis geeft aan hoe belangrijk we vertrouwensvolle relaties op het werk vinden. Ze vormen de basis voor samenwerking in organisaties, zoals dat in Het Nieuwe Werken gestalte krijgt. Organisaties investeren veel in het ontwikkelen van een cultuur van vertrouwen en veiligheid. Waarin mensen open zijn, elkaar vertrouwen geven en ze ruggensteun en support ervaren van hun leidinggevenden. Regels en voorschriften afspreken zijn hierbij onvoldoende, het gaat erom dat medewerkers een omslag in hun houding en gedrag maken.
Superlatieven
Het streven naar een cultuur van vertrouwen is prijzenswaardig en belangrijk maar kent ook zijn grenzen. Het is naïef om te denken dat eigentijdse concepten als Het Nieuwe Werken en Zelfsturing alleen bestaan bij de gratie van vertrouwen, verre van dat. Managers maken zo vertrouwen tot een ideologie, suggereren dat het een conflictvrij concept is, en overvragen zo hun medewerkers. Want naast betrouwbaar moeten ze namelijk ook ondernemend zijn, ambitieus, loyaal en creatief. Of vul deze lijst maar aan met andere superlatieven. De medewerker die initiatief toont, zoals mijn vriend hierboven, wordt namelijk ook beoordeeld op andere waarden uit het rijtje en kan het dus nooit goed doen. Het gevolg is dat iedereen zich indekt, beschermt en niets meer onderneemt, wat precies het tegenovergestelde gedrag is van wat bedrijven willen.
Schendingen van vertrouwen
Er is een ander probleem met het streven naar vertrouwen en dat is als we de tegenpool ervan ontkennen, namelijk het bestaan van geschonden vertrouwen of verraad. Want intenties en acties van mensen zijn niet altijd positief, en zijn ze dat dan pakken ze vaak verkeerd uit of worden anders geïnterpreteerd. Kleine en grote schendingen van vertrouwen, bewust en onbewust, zijn dus inherent aan samenwerken. Als we dat onderkennen, dan kunnen we de consequenties van geschonden vertrouwen trachten te minimaliseren. Dat vraagt niet zozeer om een cultuur van vertrouwen maar om een cultuur van weerbaarheid, tegenspraak en van reflectie.
Kwetsbaarheid van managers en medewerkers
Kenmerk van zo’n cultuur is dat mensen het bestaan van incidenten en conflicten accepteren en naar elkaar uitspreken in plaats van zich achter hun functies en posities te verschuilen. En met de wederzijdse wil om ervan te leren. Lastig daarbij is om de onderliggende gevoelens aan bod te laten komen op een manier die geschonden vertrouwen herstelt en samenwerking in de toekomst mogelijk maakt. Onvermijdelijk vraagt de roep om vertrouwen altijd om de individuele moed en kwetsbaarheid van management en medewerkers om zichzelf onder de loep te nemen, en met het besef dat succes niet is gegarandeerd.